Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca zmienia sposób, w jaki Twój organizm przekształca pożywienie w energię. Ale nie musi ona zmienić Twojego życia na gorsze. 

Zrozumienie cukrzycy jest pierwszym krokiem do optymalizacji planu żywieniowego, wprowadzenia zmian w zdrowym stylu życia i lepszego radzenia sobie z tym schorzeniem.

Czym jest cukrzyca?

Cukrzyca obejmuje kilka stanów, w których organizm nie jest w stanie skutecznie wykorzystywać insuliny lub nie wytwarza jej w wystarczającej ilości. Insulina jest hormonem wydzielanym przez trzustkę, który pomaga glukozie zasilać komórki Twojego ciała. Większość spożywanych pokarmów trafia do organizmu w postaci glukozy, która jest podstawowym źródłem energii dla komórek.

Cukrzyca prowadzi do nagromadzenia glukozy lub cukru we krwi, co ma niekorzystne skutki dla zdrowia. W miarę rozwoju cukrzycy wysoki poziom cukru we krwi lub hiperglikemia mogą uszkadzać tkanki i narządy.

Definicja cukrzycy

Najprościej rzecz ujmując, cukrzyca jest chorobą przewlekłą, która występuje, gdy poziom cukru we krwi jest zbyt wysoki. Inna popularna definicja cukrzycy mówi o tym, że jest to stan, w którym organizm nie jest w stanie przetwarzać pokarmu w sposób prawidłowy w celu wykorzystania go jako energii w sposób.

Cukrzyca od dawna uważana jest za chorobę metaboliczną. Jednak nowe badania wskazują, że cukrzyca typu 2, podobnie jak cukrzyca typu 1, może być chorobą autoimmunologiczną.

Powikłania związane z cukrzycą

Cukrzyca może być przyczyną wielu powikłań, w tym chorób układu krążenia, udaru mózgu, utraty wzroku, neuropatii, uszkodzenia stóp, chorób skóry, depresji, a nawet demencji. Cukrzyca u kobiet w ciąży zwiększa ryzyko porodu cesarskiego, przedwczesnego porodu, żółtaczki i urodzenia martwego dziecka.

Życie z cukrzycą oznacza konieczność zwracania uwagi na indeks glikemiczny produktów spożywczych, dostosowywania się do nowych planów posiłków i wprowadzenia zwiększonej aktywności fizycznej. Nie musi to jednak oznaczać rezygnacji z ulubionych potraw czy zajęć, które sprawiają Ci przyjemność.

Rodzaje cukrzycy

Cukrzyca to szeroki termin, który odnosi się do kilku pokrewnych, ale różnych schorzeń. Ważne jest, aby rozróżniać między cukrzycą typu 1, cukrzycą typu 2, cukrzycą ciążową i stanem przedcukrzycowym. Przyjrzyjmy się bliżej każdemu z nich.

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1, dawniej nazywana cukrzycą insulinozależną lub cukrzycą młodzieńczą, występuje, gdy trzustka nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny.

Pozbawione tego hormonu komórki nie mogą wchłaniać cukru z krwi, który gromadzi się w krwiobiegu. Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną - układ odpornościowy błędnie atakuje komórki, które powinny produkować insulinę.

Według raportu National Diabetes Statistics Report z 2020 roku na cukrzycę typu 1 w Stanach Zjednoczonych choruje 1,4 miliona dorosłych oraz 187 tys. dzieci i młodzieży poniżej 20 roku życia.

Uważa się, że choroba ta jest wywołana przez geny i czynniki środowiskowe.

Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2, będąca najbardziej rozpowszechnioną postacią cukrzycy, wywołuje przewlekłe podwyższone stężenie cukru we krwi. Według Centers for Disease Control and Prevention, na cukrzycę typu 2 choruje od 30,6 do 32,3 miliona Amerykanów. Stanowi to aż 95% wszystkich przypadków cukrzycy w tym kraju.

Choroba ta występuje zwykle u osób w wieku powyżej 45 lat. Jednak, jak zauważono w przeglądzie opublikowanym w czasopiśmie The Lancet, częstość występowania cukrzycy typu 2 u młodych dorosłych i nastolatków gwałtownie wzrasta.

Według Światowej Organizacji Zdrowia, cukrzycy typu 2 można zapobiec lub opóźnić jej wystąpienie poprzez stosowanie zdrowej diety, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, aktywność fizyczną i unikanie palenia tytoniu.

Najnowsze badania wskazują, że cukrzyca typu 2 jest chorobą autoimmunologiczną, polegającą na tym, że układ odpornościowy atakuje komórki organizmu, co prowadzi do insulinooporności. Badania w tej dziedzinie są jednak nadal w początkowej fazie.

Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2 obejmują otyłość (zwłaszcza brzuszną, siedzący tryb życia, pochodzenie etniczne i obciążenie genetyczne. Choroba ta częściej występuje u Afroamerykanów, Latynosów, Azjatów i Amerindianów.

Cukrzyca ciążowa

Cukrzyca ciążowa charakteryzuje się wysokim poziomem cukru we krwi, który pojawia się w czasie ciąży, zwykle w drugim lub trzecim trymestrze. Łożysko, które dostarcza składniki odżywcze i tlen rosnącemu dziecku, wytwarza hormony, które zmniejszają wrażliwość organizmu na insulinę, co prowadzi do wysokiego poziomu cukru we krwi.

Schorzenie to ma tendencję do ustępowania po porodzie. Rozwija się ona nawet w 5% ciąż. Kobiety, które zachorowały na cukrzycę ciążową, są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2.

W przeglądzie systematycznym i metaanalizie z 2020 r., obejmujących 28 badań z udziałem 170 139 kobiet, stwierdzono, że szacowane ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 wynosi od 19,72% w ciągu 10 lat do 58,27% w ciągu 50 lat po porodzie.

Do czynników ryzyka należą otyłość, brak aktywności fizycznej, przypadki cukrzycy w rodzinie i zespół policystycznych jajników. Ryzyko zwiększa również urodzenie dziecka ważącego ponad 4 kg.

Stan przedcukrzycowy

Stan przedcukrzycowy to stan, w którym poziom cukru we krwi jest wyższy niż normalnie, ale niższy niż 125 mg/dl na czczo lub 6,4% według testu A1C.

W stanie przedcukrzycowym komórki Twojego ciała przestają reagować na insulinę w normalny sposób. W międzyczasie trzustka pracuje ciężej, aby wytworzyć insulinę, ale może nie nadążać z produkcją, co prowadzi do skoków poziomu cukru we krwi.

Zgodnie z najnowszym raportem National Diabetes Statistics (Krajowe statystyki dotyczące cukrzycy), około 1 na 3 dorosłych Amerykanów cierpi na stan przedukrzycowy. Oznacza to, że w samych Stanach Zjednoczonych jest ponad 80 milionów przypadków stanu przedcukrzycowego.

Czynniki ryzyka wystąpienia stanu przedcukrzycowego obejmują nadwagę, brak aktywności fizycznej, niezdrową dietę, przypadki cukrzycy w rodzinie oraz cukrzycę ciążową.

Objawy cukrzycy

Według Centers for Disease Control and Prevention do typowych objawów cukrzycy należą:

  • Potrzeba częstego oddawania moczu
  • Wzmożone pragnienie
  • Uczucie głodu po zjedzeniu posiłku
  • Nagła i niewyjaśniona utrata masy ciała
  • Uczucie ciągłego zmęczenia
  • Problemy za wzrokiem
  • Rany, które długo nie goją
  • Częściej niż zwykle występujące infekcje
  • Odczuwanie drętwienia lub mrowienia w stopach lub dłoniach

Oprócz tych objawów u osób z cukrzycą typu 1 mogą występować bóle brzucha, nudności, wymioty i wahania nastrojów.

Objawy cukrzycy nie zawsze są oczywiste i mogą być trudne do zauważenia. Nie wszyscy z wysokim poziomem cukru we krwi ich doświadczają. Wiele osób uświadamia sobie, że ma cukrzycę dopiero po wykonaniu rutynowych badań krwi.

Objawy cukrzycy u mężczyzn

Mężczyźni z cukrzycą mogą również odczuwać przynajmniej jedno z następujących objawów:

  • Zmniejszona siła mięśni
  • Zmniejszony popęd seksualny
  • Zaburzenia erekcji

Objawy cukrzycy u kobiet

Diabetyczki częściej doświadczają kilku innych objawów:

  • Sucha skóra
  • Swędząca skóra
  • Zakażenie grzybicze wywołane przez drożdżaki
  • Zakażenia dróg moczowych

Jednak kobiety, u których występuje cukrzyca ciążowa, mogą nie odczuwać żadnych objawów.

Najważniejsze statystyki dotyczące cukrzycy

Cukrzyca dotyka miliony ludzi na całym świecie, a jej leczenie kosztuje miliardy dolarów. Oto najważniejsze statystyki dotyczące tej choroby.

  • Na cukrzycę choruje 34,2 mln Amerykanów, czyli 10,5% populacji USA.
  • Szacuje się, że 7,3 miliona osób ma niezdiagnozowaną cukrzycę.
  • Na cukrzycę choruje 24,2 mln osób powyżej 65 roku życia.
  • Według raportu z 2017 roku szacunkowe koszty cukrzycy (koszty leczenia i zmniejszona produktywność) w Stanach Zjednoczonych ponoszone przez rząd wynoszą 327 miliardów dolarów.
  • Według danych z 2019 r. cukrzyca jest siódmą najczęściej występującą przyczyną śmiertelności w Stanach Zjednoczonych, powodując 26,7 zgonów na 100 tys. osób.
  • Według badania Global Burden of Disease Study 2017 w latach 1990-2017 zapadalność na cukrzycę wzrosła o 102,9%.
  • Według danych Światowej Organizacji Zdrowia w latach 2000-2016 przedwczesna umieralność z powodu cukrzycy wzrosła o 5%.

Zarządzanie cukrzycą

Zarządzanie cukrzycą wymaga spersonalizowanego podejścia opartego na ciągłym monitorowaniu i testowaniu.

Insulina

Osoby chore na cukrzycę typu 1 muszą mieć wstrzykiwaną lub podawaną za pomocą pompy insulinę. Bez niej mięśnie i inne komórki byłyby pozbawione energii.

Insulina podawana w ten sposób może byś różnie przyswajana - od szybko działającej, której działanie trwa do 4 godzin, do długo działającej, która potrzebuje kilku godzin, aby dać pożądany efekt, ale jej działanie może utrzymywać się przez 24 godziny lub dłużej.

Zdrowe odżywianie i aktywność fizyczna

Z kolei osoby z cukrzycą typu 2 mogą kontrolować poziom glukozy we krwi dzięki zdrowemu planowi posiłków i regularnym ćwiczeniom. Osoby te muszą zastąpić słodkie i bogate w skrobię produkty alternatywami, które są przyjazne dla diabetyków. Głównym celem jest obniżenie dziennego spożycia węglowodanów, aby utrzymać poziom cukru we krwi w optymalnym zakresie.

Spożywanie małych posiłków w ciągu dnia może również pomóc w radzeniu sobie z cukrzycą typu 2.

Zmiana diety i ćwiczenia fizyczne są często stosowane jako pierwsze metody leczenia cukrzycy typu 2, cukrzycy ciążowej i stanu przedcukrzycowego. Jeśli poziom cukru we krwi utrzymuje się na wysokim poziomie, pomocne mogą być również leki lub insulina.

Środki farmakologiczne

Leki na cukrzycę typu 2 mogą obniżać poziom cukru we krwi poprzez np. stymulowanie trzustki do wytwarzania większej ilości insuliny. Niektóre leki przeciwcukrzycowe można przyjmować doustnie, podczas gdy inne muszą być wstrzykiwane. Niektórzy chorzy na cukrzycę typu 2 mogą również przyjmować insulinę.

Reakcje na leki przeciwcukrzycowe są różne u poszczególnych osób. Działania niepożądane mogą obejmować nudności i wymioty, problemy żołądkowe, zakażenia dróg moczowych, bóle głowy i przyrost masy ciała.

Wniosek

W przeciwieństwie do cukrzycy typu 1, która jest spowodowana czynnikami, na które nie ma się wpływu, cukrzycy typu 2 można w większym stopniu zapobiegać.

Zdrowsze wybory żywieniowe, utrata wagi i większa aktywność fizyczna mogą pomóc w leczeniu cukrzycy typu 2, stanu przedcukrzycowego i cukrzycy ciążowej, a także poprawić ogólną jakość życia.

Cukrzyca jest poważnym schorzeniem, ale można utrzymać ją pod kontrolą, a w niektórych przypadkach nawet odwrócić jej przebieg. Wszystko zaczyna się od zdrowego odżywiania i kształtowania odpowiednich nawyków dla zdrowego stylu życia.