Na czym polega cukrzyca typu 1?

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, charakteryzująca się tym, że trzustka nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny. Jest ona często diagnozowana u dzieci i młodzież, dlatego nazywano ją cukrzycą młodzieńczą.

Jednak choroba ta może pojawić się także w późniejszym okresie życia. Według najnowszego raportu National Diabetes Statistics Report W stanach Zjednoczonych na cukrzycę choruje 187 tys. dzieci i nastolatków poniżej 20 roku życia oraz 1,4 miliona dorosłych.

W tym artykule przyjrzymy się bliżej oznakom i objawom cukrzycy typu 1, zobaczymy, czym różni się ona od cukrzycy typu 2, poznamy jej przyczyny i czynniki ryzyka oraz dowiemy się, jakie zmiany w stylu życia można wprowadzić, aby poradzić sobie z tym schorzeniem.

Na czym polega cukrzyca typu 1?

Cukrzyca typu 1 jest chorobą przewlekłą, która prowadzi do nieprawidłowego wzrostu poziomu cukru (glukozy) we krwi. Komórki w organizmie potrzebują insuliny do wchłaniania glukozy, która powstaje w wyniku trawienia pożywienia. Glukoza jest głównym źródłem energii dla komórek i normalnie krąży w krwiobiegu do mięśni i innych narządów, które jej potrzebują.

Insulina jest wydzielana przez trzustkę. U podstawy cukrzycy typu 1 leży powodowana przez układ odpornościowy selektywna destrukcja wytwarzających insulinę komórek beta w wysepkach Langerhansa, czyli obszaru trzustki, który wydziela insulinę.

Bez wystarczającej ilości insuliny mięśnie i inne tkanki organizmu nie są w stanie efektywnie wykorzystywać glukozy, co prowadzi do różnych objawów, a nawet zagrażających życiu powikłań. U osób z cukrzycą typu 1 trzustka może nie wytwarzać wystarczającej ilości insuliny lub może nie wytwarzać jej wcale.

Cukrzyca typu 1 może powodować wiele powikłań, w tym choroby serca i naczyń krwionośnych, uszkodzenia nerwów, problemy ze wzrokiem, choroby nerek, trudno gojące się skaleczenia i pęcherze, rany na stopach, choroby skóry i jamy ustnej oraz powikłania podczas ciąży.

Chociaż nie ma lekarstwa na cukrzycę typu 1, zastrzyki z insuliny oraz zmiana diety i stylu życia pozwalają osobom cierpiącym na tę chorobę kontrolować poziom glukozy we krwi i prowadzić stosunkowo normalne życie.

Objawy i symptomy

Do najczęstszych oznak i objawów cukrzycy typu 1 należą:

  • Zwiększone pragnienie
  • Częste oddawanie moczu
  • Uczucie głodu nawet po jedzeniu
  • Znacząca utrata wagi w krótkim czasie
  • Zmiany nastroju i drażliwość
  • Zmęczenie
  • Nie gojące się skaleczenia i siniaki
  • Niewyraźne widzenie
  • Powracające pleśniawki w jamie ustnej 

Objawy te mogą wystąpić nagle. Nie występują one u każdego chorego na cukrzycę typu 1, dlatego ważne jest, aby zbadać siebie lub swoje dziecko, jeśli podejrzewasz, że możesz cierpieć na tę chorobę.

Kwasica ketonowa (cukrzycowa)

Niezdiagnozowana cukrzyca typu 1 może w niektórych przypadkach prowadzić do kwasicy ketonowej - poważnego powikłania, które prowadzi do powstawania w organizmie ketonów. Ketony to kwaśne substancje, które powstają, gdy stężenie glukozy we krwi jest bardzo wysokie.

Objawy kwasicy ketonowej obejmują:

  • Zarumieniona twarz
  • Szybkie oddychanie
  • Suchość skóry i jamy ustnej
  • Nudności
  • Ból brzucha
  • Wymioty

Kwasica ketonowa wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Objawy cukrzycy typu 1 u małych dzieci

Rozpoznanie cukrzycy typu 1 jest łatwe do przeprowadzenia dzięki badaniu krwi. Jednak gdy pacjentem jest małe dziecko, rozpoznanie choroby i poddanie go badaniom może być trudne.

Objawy cukrzycy typu 1 u małego dziecka obejmują:

  • Moczenie nocne u dziecka, które uczy się korzystać z nocnika
  • Szybko następujące zmęczenia i brak chęci do zabawy i uczestnictwa w ulubionych aktywnościach
  • Nadmierne pragnienie
  • Gwałtowna utrata wagi mimo normalnego odżywiania się
  • Wysypka pieluszkowa spowodowana nadmierną ilością drożdży
  • Nietypowe zachowanie, takie jak drażliwość, nastrój lub niepokój, w połączeniu z innymi objawami cukrzycy typu 1.

Cukrzyca typu 1 a cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 1 ma wiele wspólnych objawów z cukrzycą typu 2, która jest wynikiem niezdolności organizmu do normalnego przetwarzania glukozy. Jednak, choć oba schorzenia mają charakter przewlekły, różnią się przyczyną, początkiem objawów i leczeniem.

Charakterystyczne dla cukrzycy typu 1 jest to, że organizm nie wytwarza insuliny lub wytwarza jej bardzo mało. Z kolei w cukrzycy typu 2 dochodzi do rozwoju insulinooporności, ale w większości przypadków organizm nadal wytwarza ten hormon.

Objawy cukrzycy typu 1 rozwijają się szybko i trudno ich nie zauważyć. Objawy cukrzycy typu 2 są zwykle bardziej stopniowe. Niektóre osoby nie zdają sobie sprawy z tego, że chorują na cukrzycę typu 2, dopóki rutynowe badanie krwi nie wykaże podwyższonego poziomu cukru we krwi lub dopóki nie rozwiną się komplikacje.

W przeciwieństwie do cukrzycy typu 1, która występuje głównie u dzieci i młodych dorosłych, cukrzyca typu 2 ujawnia się u osób po 45 roku życia. Może ona jednak występować także u nastolatków i osób pełnoletnich.

Czynniki ryzyka tych dwóch chorób również się różnią. Wspólnymi czynnikami są wywiad rodzinny i masa ciała, ale uważa się, że cukrzyca typu 1 jest w dużej mierze chorobą genetyczną, na którą wpływają czynniki środowiskowe. Natomiast w przypadku cukrzycy typu 2 czynniki ryzyka, takie jak dieta, poziom aktywności fizycznej i wybór stylu życia, są w większym stopniu możliwe do kontrolowania.

Pomimo różnic między tymi dwoma schorzeniami, najnowsze badania wykazały, że cukrzyca typu 2 może być również chorobą autoimmunologiczną. W miarę postępu badań w tej dziedzinie może zostać odkrytych więcej podobieństw między tymi dwoma schorzeniami.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Uważa się, że przyczynami cukrzycy typu 1 są czynniki genetyczne i środowiskowe, takie jak narażenie na pewne wirusy.

Jednak dokładna przyczyna tego schorzenia nie została jeszcze ustalona. Wiadomo, że u osób z cukrzycą typu 1 uszkodzone są komórki produkujące insulinę w trzustce, które nie są w stanie wytworzyć wystarczającej ilości insuliny, aby glukoza mogła dostać się do komórek.

Czynnikiem ryzyka może być większe zapotrzebowanie na insulinę spowodowane dietą bogatą w pokarmy o wysokim indeksie glikemicznym. Cukrzyca typu 1 jest jednak w większym stopniu uwarunkowana genetycznie i środowiskowo niż cukrzyca typu 2 i przez to może być trudniejsza do zapobiegania.

Znane czynniki ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 1 to:

  • Obciążenia genetyczne - posiadanie rodzica, brata lub siostry z cukrzycą typu 1 zwiększa ryzyko rozwoju choroby.
  • Genes - posiadanie pewnych genów dodatkowo zwiększa ryzyko. Geny, o których wiadomo, że mogą wywołać cukrzycę typu 1, obejmują warianty genów HLA-DRB1 i HLA-DQA1, które dostarczają instrukcji do produkcji białek.
  • Age - cukrzyca typu 1 może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej pojawia się między 4 a 7 oraz 10 a 14 rokiem życia.
  • Czynniki środowiskowe - infekcje wirusowe enterowirusami w dzieciństwie są również czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju choroby.
  • Witamina D - badania wykazały, że w krajach oddalonych od równika, gdzie ludzie są mniej narażeni na działanie promieni słonecznych, mogą występować niedobory witaminy D, co może przyczyniać się do rozwoju cukrzycy typu 1. 
  • Diet - czynniki żywieniowe nie są tak silnie związane z występowaniem cukrzycy typu 1, jak w przypadku cukrzycy typu 1. Jednak spożywanie pokarmów, które szybko podnoszą poziom cukru we krwi (pokarmy o wysokim indeksie glikemicznym) może być związane z tą chorobą, jeśli występuje w połączeniu ze zwiększonym zapotrzebowaniem na insulinę, którego nastolatki doświadczają w fazie wzrostu.
  • Breastfeeding - badania wskazują, że dzieci, które nie są karmione piersią, są bardziej zagrożone wystąpieniem u nich tej choroby.
  • Weight - spora waga dziecka przy urodzeniu i szybki przyrost masy ciała w wieku od 12 do 18 miesięcy mogą również stanowić czynniki ryzyka.
  • Race - podobnie jak w przypadku innych typów cukrzycy, typ 1 występuje częściej u Afroamerykanów, Latynosów, Azjatów i Ameroindian.

Diagnoza i leczenie

Wczesne wykrycie cukrzycy ma kluczowe znaczenie w przypadku profilaktyce powikłań. Kryteria diagnozy i stosowane testy są takie same jak w przypadku cukrzycy typu 2:

  • Test hemoglobiny A1C - 6,5% lub więcej w dwóch oddzielnych testach.
  • Losowy test poziomu cukru we krwi - ponad 200 mg/dl wraz z objawami choroby.
  • Test na poziom cukru we krwi na czczo - ponad 126 mg/dl w dwóch oddzielnych testach.

U wielu osób z nierozpoznaną cukrzycą typu 1 objawy występują przed wykonaniem badania krwi. W przypadku wystąpienia cukrzycowej kwasicy ketonowej objawy są tak poważne, że lekarze natychmiast zlecają wykonanie badań krwi.

Należy pamiętać, że cukrzyca typu 1 może być początkowo błędnie zdiagnozowana jako cukrzyca typu 2. Dzieje się tak zwłaszcza u osób dorosłych, u których prawdopodobieństwo wystąpienia pierwszego schorzenia jest mniejsze.

Twój lekarz może nie zdawać sobie sprawy, że masz cukrzycę typu 1, dopóki nie rozpocznie leczenie cukrzycy, które okaże się nieskuteczne lub pojawią się komplikacje.

Cukrzyca typu 1 oznacza, że potrzebujesz insuliny, aby Twój organizm mógł efektywniej wykorzystywać glukozę i zapobiegać jej gromadzeniu się we krwi. Konieczne może być także przyjmowanie dodatkowych leków.

Insulina

Insulina musi być wstrzykiwana codziennie. Peny insulinowe umożliwiają samodzielne wstrzykiwanie insuliny przy jednoczesnym ograniczeniu do minimum bólu w miejscu wstrzyknięcia. Insulina jest zwykle wstrzykiwana w warstwę tłuszczu pod skórą za pomocą krótkiej igły.

Warto zapamiętać: Aby zapewnić optymalne wchłanianie, najlepiej jest regularnie zmieniać miejsce wstrzyknięcia. Popularne miejsca to brzuch, udo, ramię i pośladki.

Insulinę można również przyjmować za pomocą pompy insulinowej, która podaje ją w sposób ciągły w zaprogramowanych dawkach. To niewielkie urządzenie, podobne do miniaturowego komputera, składa się z rezerwuaru, kaniuli i przycisków sterujących. Pompę insulinową można nosić przez cały czas, ale należy zmieniać miejsce jej wprowadzania, aby uniknąć zakażenia.

Ilość insuliny, jaką należy przyjmować, zależy od poziomu cukru we krwi i innych czynników. Różne rodzaje insuliny zaczynają działać w różnych odstępach czasu, a czas trwania ich działania jest różny.

Insulina szybkodziałająca zaczyna działać już po 15 minutach od wstrzyknięcia, ale jej działanie utrzymuje się tylko do 4 godzin. Dla porównania, działanie insuliny długo działającej trwa do dwóch godzin, ale jej efekty mogą utrzymywać się przez 24 godziny lub dłużej.

Środki farmakologiczne

Ponieważ u niektórych osób z cukrzycą typu 1 może wystąpić oporność na insulinę, lekarze czasami przepisują takim pacjentom metforminę, aby zmniejszyć wytwarzanie cukru w wątrobie.

Inne leki, które może przepisać lekarz, to leki obniżające poziom cholesterolu i wysokie ciśnienie krwi oraz aspiryna.

Doustne leki przeciwcukrzycowe są obecnie opracowywane lub oczekują na zatwierdzenie przez FDA i mogą być dostępne w niedługim czasie w USA.

Zmiana stylu życia

Zmiana stylu życia stanowi kluczową część programu leczenia cukrzycy typu 1. Koncentruje się on na zdrowym odżywianiu i ćwiczeniach fizycznych.

Zdrowe odżywianie

Wprowadzenie zmian w diecie jest często konieczne, aby utrzymać stężenie cukru we krwi w normalnym zakresie. Oto kilka podstawowych wskazówek dotyczących diety w cukrzycy typu 1:

  • Spożywanie mniejszej ilości produktów bogatych w węglowodany rafinowane, takich jak białe pieczywo.
  • Należy unikać przetworzonej żywności, słodzonych napojów i innych pokarmów o wysokim indeksie glikemicznym.
  • Spożywanie mniejszej ilości produktów pochodzenia zwierzęcego i produktów o wysokiej zawartości tłuszczu.
  • Spożywaj więcej produktów pełnoziarnistych, owoców i warzyw.
  • Dodaj do swojej diety więcej produktów o niskiej zawartości tłuszczu i wysokiej zawartości błonnika.
  • Nie opuszczaj posiłków.
  • Spożywaj zrównoważone posiłki o stałych porach.
  • Zwracaj uwagę na wielkość porcji.
  • Naucz się liczenia węglowodanów.

Przestrzeganie planu żywieniowego w cukrzycy typu 1 może być trudniejsze dla dzieci i młodzieży. Przydatny może okazać się indywidualny plan, pozwalający na dodawanie ulubionych potraw przy jednoczesnym zachowaniu równowagi między węglowodanami, białkami i tłuszczami.

Ćwiczenia aerobowe

W przypadku osób dorosłych z cukrzycą typu 1, co najmniej 150 minut ćwiczeń aerobowych tygodniowo może pomóc w utrzymaniu prawidłowego poziomu cukru we krwi, poprawiając jednocześnie ogólny stan zdrowia. Ćwiczenia te mogą obejmować szybki spacer, jogging, jazdę na rowerze, pływanie i inne formy aktywności.

Dzieci powinny spędzać aktywnie co najmniej 60 minut dziennie. Przejście z siedzącego trybu życia na aktywny w przypadku cukrzycy typu 1 może wymagać dostosowania dawek insuliny lub planów posiłków.

Inne zmiany stylu życia

Inne zmiany w stylu życia mogą ułatwić leczenie cukrzycy typu 1 i ewentualnie zapobiec niektórym powikłaniom. Należą do nich: rzucenie palenia, umiarkowane spożywanie alkoholu oraz skuteczniejsze radzenie sobie ze stresem poprzez medytację i inne techniki relaksacyjne. U niektórych osób z cukrzycą typu 1 korzystne może być również zmniejszenie masy ciała.

Profilaktyka

Nie ma ustalonego sposobu zapobiegania cukrzycy typu 1. Jednak zmiany stylu życia stosowane w leczeniu cukrzycy typu 1 mogą przyczynić się do poprawy ogólnego stanu zdrowia i zarządzania tą chorobą.

Ponieważ badania nad przyczynami cukrzycy typu 1 są kontynuowane, niektóre z tych czynników stylu życia mogą okazać się pomocne w zapobieganiu chorobie. Kluczowe znaczenie mają również badania przesiewowe w kierunku cukrzycy typu 1, jeśli występują u Ciebie objawy lub jeśli w Twojej rodzinie były przypadki tej choroby.

10 rzeczy, o których warto pamiętać

Oto wnioski, jakie z tego wyciągnęliśmy:

  1. Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną spowodowaną uszkodzeniem komórek wydzielających insulinę. Jak dotąd jest to choroba nieuleczalna, ale można ją kontrolować.
  2. Cukrzyca typu 1 pojawia się zwykle w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania, ale może wystąpić w każdym wieku.
  3. Przyczyny cukrzycy typu 1 mają podłoże genetyczne lub środowiskowe, w przeciwieństwie do cukrzycy typu 2, którą można w większym stopniu kontrolować.
  4. Ma ona wiele wspólnych objawów z cukrzycą typu 2, ale początek choroby jest szybszy i może być bardziej nasilony.
  5. Osoby chore na cukrzycę typu 1 muszą codziennie przyjmować insulinę, która może być podawana samodzielnie za pomocą penów insulinowych lub za pomocą małej pompy.
  6. Insulina może działać szybko, wolno lub pośrednio - najlepszy typ insuliny dla danego pacjenta zależy od wyników jego krwi i zaleceń lekarza.
  7. Zdrowe odżywianie, regularne ćwiczenia fizyczne i inne zmiany w diecie stanowią część leczenia cukrzycy typu 1.
  8. Cukrzycę typu 1 rozpoznaje się na podstawie badań krwi: wynik badania hemoglobiny A1C >6,5% lub badania poziomu cukru we krwi >200 mg/dl wraz z objawami wskazują na tę chorobę.
  9. Nie ma naukowo udowodnionej metody zapobiegania cukrzycy typu 1, ale zdrowe odżywianie, regularne ćwiczenia i inne zmiany stylu życia w połączeniu z regularnymi badaniami kontrolnymi mogą pomóc w utrzymaniu jej pod kontrolą.
  10. Nie ma określonej diety na cukrzycę typu 1, ale spersonalizowany plan posiłków dla chorych na cukrzycę typu 1 w połączeniu z planem aktywności pozwala lepiej radzić sobie z chorobą i poprawia jakość życia.

Chociaż cukrzyca typu 1 jest poważnym schorzeniem, którego obecnie nie można całkowicie wyleczyć, istnieje wiele rzeczy, które można zrobić, aby prowadzić zdrowe i szczęśliwe życie.